Έτσι είναι αν έτσι νομίζετε; Όχι, στην Ιστορία και την επιστήμη δεν ισχύει αυτό. Είναι καιρός λοιπόν, να καταρριφθούν οι αστικοί μύθοι που πέρασαν από στόμα σε στόμα, σχετικά με τις ανακαλύψεις 5 επιστημόνων που καθόρισαν την Ιστορία της Επιστήμης: Το Βενιαμίν Φραγκλίνο, τον Γαλιλαίο, τον Κάρολο Δαρβίνο, τον Alexander Fleming και τον Albert Einstein.
Μύθος 1ος: Ο Βενιαμίν Φραγκλίνος πραγματοποίησε το πείραμα με τον χαρταετό.
Ο μύθος θέλει τον Βενιαμίν Φραγκλίνο, να παίρνει ένα χαρταετό με ένα κλειδί στο σχοινί του και το άκρο του σκοινιού βρισκόταν μέσα σε ένα βάζο του Leyden, μία συσκευή που «αποθηκεύει» στατικό ηλεκτρισμό, να βγαίνει σε μία καταιγίδα με όλο αυτό το κατασκεύασμα, να χτυπάει ένας κεραυνός τον χαρταετό και να αποδεικνύει με αυτό τον τρόπο ότι οι κεραυνοί συνίστανται σε ηλεκτρικό φορτίο. Όλα αυτά το 1752.
Κι όμως. Στη δημοσίευση του 1752 που έκανε ο Φραγκλίνος στην εφημερίδα Pennsylvania Gazette, περιγράφει ένα τέτοιο γεγονός, χωρίς να αναφέρει ότι πραγματοποίησε ο ίδιος το πείραμα. Αντίθετα, ο Γάλλος επιστήμονας Jacques de Romas, πραγματοποίησε το αντίστοιχο πείραμα και στις δημοσιεύσεις του ανέφερε πολύ συγκεκριμένα στοιχεία, όπως την ώρα της ημέρας, το μήκος του σχοινιού και του καλωδίου που χρησιμοποίησε, ακόμα και την αίσθηση που είχε στο χέρι του, όσο πλησίαζε η καταιγίδα. Βλέπετε, ο πόνος που ένιωσε όταν τον χτύπησε ο ηλεκτρισμός, τον έκανε να καταλάβει ότι ποτέ δεν έπρεπε να επαναλάβει το πείραμα με γυμνά χέρια. Κάτι που ο Φραγκλίνος παρέλειψε να … αναφέρει.
Πράγμα που σημαίνει… ο Βενιαμίν Φραγκλίνος επινόησε την ιστορία για το πείραμα.
Μύθος 2ος: Ο Γαλιλαίος έριχνε αντικείμενα από τον πύργο της Πίζα
Ο μύθος θέλει τον Γαλιλαίο να περνάει την ώρα του συγχύζοντας τον Πάπα, επινοώντας ένα είδος τηλεσκοπίου (αμφισβητείται κι αυτό γιατί τον είχαν προλάβει οι Άραβες) και στις υπόλοιπες ώρες του να ανεβαίνει στην κορυφή του κεκλιμένου πύργου της Πίζα και να ρίχνει δύο αντικείμενα με διαφορετική μάζα. Έτσι, προσπαθούσε να διαψεύσει τον ισχυρισμό του Αριστοτέλη ότι ο ρυθμός με τον οποίο πέφτουν τα αντικείμενα εξαρτάται από τη μάζα τους.
Η περιγραφή ενός τέτοιου πειράματος βρίσκεται στην βιογραφία του Γαλιλαίου, από τον μαθητή του Vincenzo Viviani και τοποθετείται στη χρονιά 1589, αλλά όλοι οι ιστορικοί έχουν απορρίψει αυτόν τον ισχυρισμό. Γιατί; Γιατί κατ’ αρχήν ο Γαλιλαίος, ενώ περιγράφει την ιδέα ενός τέτοιου πειράματος, δεν αναφέρει πουθενά στα έργα του ότι το πραγματοποίησε. Σε κάθε περίπτωση όμως, δεν θα ήταν ο πρώτος. Ο ιστορικός Bendetto Varchi περιγράφει τέτοια πειράματα ήδη από το 1544 και ο προκάτοχος του Γαλιλαίου στην έδρα μαθηματικών στο πανεπιστήμιο της Padua, Giuseppe Moletti.
Κι όμως… ο μύθος αυτός που αφορά τον Γαλιλαίο, διδάσκεται ακόμα στα σχολεία…
Μύθος 3ος: Τα πουλιά «σπίνοι» στα νησιά Γκαλαπάγκος, ενέπνευσαν τον Κάρολο Δαρβίνο να διατυπώσει την θεωρία της εξέλιξης
Credit: Karen E James (Flickr)
Ο φυσιοδίφης Κάρολος Δαρβίνος, επιβαίνει στο πλοίο Beagle και κάνει μία μακρά περιοδεία μελετώντας την εκπληκτική χλωρίδα και πανίδα των νησιών Γκαλαπάγκος. Όσο βρίσκεται εκεί, δίνει ιδιαίτερη προσοχή στα διάφορα είδη σπίνων που κατοικούν στο νησί. Κι έτσι εμπνέεται ώστε να αναπτύξει τις θεωρίες του στο περίφημο έργο «Η προέλευση των Ειδών».
Κι όμως. Αν και ο Δαρβίνος όντως πήγε στα Γκαλαπάγκος και όντως κατέγραψε και σκιτσογράφησε τα διάφορα είδη σπίνων, λίγα προσέφεραν στην θεωρία του για την εξέλιξη και δεν γίνεται καμία αναφορά στα συμπαθή πτηνά στο βιβλίο του, που περιγράφει τη θεωρία αυτή. Αναφορά γίνεται σε ένα άλλο βιβλίο του, με τον τίτλο «Το ταξίδι του Beagle» η οποία είναι σύντομη και αφορά την εκτίμησή του ότι οι διαφοροποιήσεις ανάμεσα στα διάφορα είδη σπίνων, έχει να κάνει με την εντοπιότητά τους στα διάφορα νησιά και τα χαρακτηριστικά τους.
Πώς προέκυψε ο μύθος; Από ένα βιβλίο του εξελικτικού βιολόγου David Lack, το 1947 με τίτλο: οι Σπίνοι του Δαρβίνου. Ο Lack πήγε στα Γκαλαπάγκος, μελέτησε του σπίνους και είδε πως πρόκειται για ενδιαφέροντα είδη που «θα μπορούσαν» να εξηγήσουν την φυσική επιλογή. Αλλά…
Μύθος 4ος: Ο Alexander Fleming συνειδητοποίησε τις τρομερές φαρμακευτικές ιδιότητες της πενικιλίνης, όταν ένας κόκκος μούχλας, κατά τύχη βρέθηκε σε μία καλλιέργεια βακτηρίων.
Ο Σκωτσέζος Sir Alexander Fleming ήταν γνωστός για την ακαταστασία που διατηρούσε στο εργαστήριό του, εφόσον άφηνε ολόκληρες καλλιέργειες βακτηρίων να αναπτύσσονται στον νιπτήρα του, αφού είχε τελειώσει τη δουλειά του με αυτές. Η μούχλα βρήκε το δρόμο της λοιπόν, σε μία από αυτές τις καλλιέργειες και ένα είδος μούχλας ήταν και αυτή της Πενικιλίνης, η οποία είχε αναπτυχθεί για μελέτη σε ένα άλλο μέρος του κτιρίου. Ο Fleming διαπίστωσε την ικανότητα της πενικιλίνης να σκοτώνει βακτήρια, αλλά μέχρι εκεί. Δεν ήταν εκείνος που ανακάλυψε τις αντιβιοτικές της δυνατότητες, ούτε εκείνος που κατάφερε να μετατρέψει την πενικιλίνη σε φάρμακο. Απλά δημοσίευσε την παρατήρηση ότι η πενικιλίνη είχε την δυνατότητα να εξολοθρεύει τα βακτήρια, χωρίς να καταστρέφει τον ζωντανό ανθρώπινο ιστό. Εδώ μπαίνει τελεία.
Ο αστικός μύθος που διδάσκεται στις αίθουσες των σχολείων, θέλει τον Fleming να διαπίστωσε αμέσως τις δυνατότητες της πενικιλίνης και να την μετέτρεψε στο γνωστό, θαυματουργό φάρμακο. Η αλήθεια όμως είναι πως, ο Fleming δεν έκανε τίποτε τέτοιο. Νευριασμένος με τις περιορισμένες δυνατότητες της ουσίας (εφόσον δεν μπορούσε να απορροφηθεί ως είχε από το ανθρώπινο σώμα) παράτησε εντελώς την ενασχόλησή του με το ζήτημα.
Δύο άλλοι ερευνητές, ο Howard Florey και ο Sir Ernst Boris Chain από την Οξφόρδη, θα μετέτρεπαν την πενικιλίνη στο φάρμακο που γνωρίζουμε σήμερα. Μάλιστα, όταν ο Fleming ζήτησε να επισκεφτεί το εργαστήριό τους οι ίδιοι νόμιζαν πως είχε ήδη πεθάνει. Το 1945 μοιράστηκαν το Νόμπελ ιατρικής με τον Fleming, αλλά μόνο ο τελευταίος χαρακτηρίστηκε ως μία από τις 100 κορυφαίες προσωπικότητες του 20ου αιώνα. Γιατί;
Φταίει ο τύπος. Όταν οι Florey και Chain δημοσίευσαν τα συμπεράσματά τους για τις θεραπευτικές ιδιότητες της πενικιλίνης, ανέφεραν ως πηγή έμπνευσής τους την δημοσίευση του Fleming. Οι ρεπόρτερ της εποχής λάτρεψαν την ιδέα του άγνωστου Σκωτσέζου ερευνητή που ανακάλυψε κάτι τόσο σημαντικό «κατά τύχη» και τον έκαναν… star.
Μύθος 5ος: Η σύζυγος του Einstein βοήθησε τον επιστήμονα να διατυπώσει τη θεωρία της σχετικότητας.
Την εποχή που ο γνωστός φυσικός βρισκόταν στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, γνωρίστηκε με την πρώτη του σύζυγο, την πανέξυπνη και μετριόφρονα φυσικό Mileva Maric. Φοιτούσαν μαζί στη σχολή και εκείνη, είχε ξεκινήσει την διπλωματική της προκειμένου να διδάξει μαθηματικά και φυσική. Μετά από μία ταραχώδη ακαδημαϊκή εμπειρία και με το δεδομένο της εγκυμοσύνης της, παράτησε το διδακτορικό της και κάθισε στο σπίτι να μεγαλώσει το παιδί τους. Ο μύθος θέλει την κα Maric να έχει συνδράμει τον Albert Einstein στην διατύπωση πολλών από τις βασικές θεωρίες του. Αν σε όλο αυτό προσθέσει κανείς και το γεγονός ότι ο Einstein ήταν ένας τραγικός σύζυγος, όλο αυτό ακούγεται πάρα πολύ πιστευτό.
Χωρίς καμία διάθεση υποτίμησης της κας Maric, δεν υπάρχει καμία καταγραφή για την συμβολή της στην διατύπωση της θεωρίας τη σχετικότητας. Μπορεί το ζευγάρι να μελέτησε διάφορα ζητήματα μαζί, όσο φοιτούσαν στο Πολυτεχνείο της Ζυρίχης, αλλά τίποτε δεν υποδεικνύει ότι συνέχισαν την κοινή έρευνά τους αφού άφησαν τη σχολή. Η ίδια δε, σε επιστολές της προς φίλους, δεν αναφέρει πουθενά ότι συμμετέχει στην έρευνα του συζύγου της.
Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν έχει συμβάλλει και όχι μόνο επειδή πρόσφερε στον Einstein ένα ήρεμο και δημιουργικό σπιτικό. Αφορμή όμως για να εδραιωθεί αυτός ο μύθος, ήταν η διαρροή των προσωπικών σημειώσεων του επιστήμονα το 1987 που έκανε πολύ κόσμο να τον χαρακτηρίσει επιεικώς, ως σοβινιστικό γουρούνι. Οι σημειώσεις αυτές, μαζί με την ταινία «η Σύζυγος του Einstein», βοήθησαν στη διάδοση του μύθου που έχουν απορρίψει όλοι οι ιστορικοί.
….
Πού πρέπει να σταματά ο μύθος και πού πρέπει να ξεκινά η ιστορία στην επιστήμη; Πείτε μας αν κάνουμε λάθος αλλά, η επιστήμη από μόνη της είναι τόσο συναρπαστική που, δεν χρειάζεται μύθους για να την υποστηρίξουν. Τι λέτε;
Πηγή: io9
τα σχόλια είναι κλειδωμένα.