Τις περισσότερες φορές, όταν ακούτε για κάποιον ότι αποφασίζει να διαγράψει τον λογαριασμό του στο Facebook, από πίσω βρίσκεται μία δακρύβρεχτη ιστορία με κάποιον/κάποια πρώην, ή κάποια άλλη ανοησία. Ε, εγώ δεν πρόκειται να μοιραστώ μαζί σας μία τέτοια ιστορία, γιατί δεν υπάρχει. Αποφάσισα να απενεργοποιήσω τον λογαριασμό μου στο Facebook γιατί, πολύ απλά, δεν πιστεύω πως μπορεί κανείς να κοινωνικοποιηθεί, ή να κρατήσει επαφή με τον υπόλοιπο κόσμο, μέσα από αυτό το κοινωνικό δίκτυο. Κι εξηγώ.
Όταν δημιουργήθηκε το Facebook συνέχισε μία επανάσταση που είχε ξεκινήσει από το World Wide Web του Sir Tim Berners Lee. Ο Βerners-Lee με το WWW ξεκίνησε την επανάσταση του διαμοιρασμού της πληροφορίας. Ο Mark Zuckerberg με τους συμφοιτητές τους, ξεκίνησαν την επανάσταση της δικτύωσης. Η ιδέα ήταν απλή: αναπτύσσω το δίκτυο των φίλων μου ηλεκτρονικά και μοιράζομαι μαζί τους στοιχεία από την καθημερινότητά μου, πράγματα που με ενδιαφέρουν και θεωρώ ότι θα ενδιαφέρουν κι εκείνους, λέμε τη γνώμη μας για διάφορα γεγονότα και, εν τέλει, κρατάμε επαφή.
Περνώντας τα χρόνια η ιδέα της κοινωνικής δικτύωσης μετουσιώθηκε σε ένα τεράστιο μέσο. Μέσο για να μοιραστούμε ενδιαφέρον περιεχόμενο, να καθορίσουμε τάσεις, να αποκτήσουμε φωνή σε πράγματα που μας αφορούν και να μετατρέψουμε τον άμεσο ψηφιακό μας περίγυρο, σε μία μικρή κοιτίδα ανθρώπων η φωνή των οποίων μπορεί να ακουστεί.
Ο αλγόριθμος
Κι έφτασαν τα χρόνια πια, όπου στο Facebook δεν επιλέγει ο χρήστης τι περιεχόμενο και τι αναρτήσεις θα δει. Ενώ εγώ, σαν χρήστης, έχω επιλέξει σε ποιες σελίδες έχω κάνει «Like», άρα θέλω να βλέπω το περιεχόμενό τους, ο αλγόριθμος του Facebook αποφασίζει λίγο διαφορετικά:
Α. Μετράει πια σε πόσες δημοσιεύσεις μίας συγκεκριμένης σελίδας έχω κάνει “like” ή έχω αφήσει σχόλιο, λες και αν με ενδιαφέρει κάτι, με ενδιαφέρει μόνο αν έχω αλληλεπιδράσει μαζί του.
Β. Για όλες τις άλλες δημοσιεύσεις φίλων ή σελίδων που έχω ήδη επιλέξει ότι «μου αρέσουν», με τοποθετεί σε μία δημογραφική ή γεωγραφική ομάδα και θα βλέπω όλα τα παραπάνω μόνο αν όσοι μοιράζονται περιεχόμενο, πληρώσουν αρκετά για να το δω εγώ.
Και σας δίνω το παράδειγμα του 9GAG. Λατρεύω το 9GAG. Σε όλες τις συσκευές μου, έχω την εφαρμογή του και κάνω scrolling στις αναρτήσεις χρηστών. Εδώ και χρόνια έχω κάνει «Like» στη σελίδα του στο Facebook, για να βλέπω στο news feed μου τις επιλεγμένες αναρτήσεις της σελίδας. Σπανίως τις μοιράζομαι στον τοίχο μου γιατί ξέρω ότι οι περισσότεροι φίλοι μου είναι ήδη «μέλη» της σελίδας, οπότε τα βλέπουν κι εκείνοι. Κι όμως. Γι αυτό το λόγο, δεν βλέπω στη ροή ειδήσεων τις αναρτήσεις του 9GAG. Γιατί η προτίμησή μου, δεν εκφράζεται με τον τρόπο που θέλει το Facebook!
Η ιδέα του να αποφασίζει ένας αλγόριθμος το τι θα βλέπω ή όχι, δεν είναι κάτι που μου αρέσει ιδιαίτερα. Αλλά ξέρω πως τίποτα δεν είναι δωρεάν οπότε, όλο αυτό το οικοδόμημα του κοινωνικού δικτύου που ονομάζεται Facebook, θα πρέπει να βρει τρόπους να επιζήσει οικονομικά. Εφόσον δεν το πληρώνω εγώ, θα πρέπει να το πληρώσει κάποιος που του είναι χρήσιμο αυτό που κάνω. Κι επίσης, μέσα από κάτι τόσο διαδεδομένο, φυσικά και θα υπάρχουν άνθρωποι που θα βρουν τους τρόπους για να βγάλουν το ψωμί τους με κάποιον τρόπο. Η ένσταση βρίσκεται στο ότι το Facebook το κάνει αυτό, χωρίς τακτ.
«Ζώντας» στο κοινωνικό δίκτυο
Κάποιος που χρησιμοποιεί το Facebook, διαπιστώνει επίσης με τον καιρό ότι είναι τρομερά σημαντικό στο κοινωνικό δίκτυο να αυξήσει το “loyalty” των χρηστών του. Με τέτοιο τρόπο που, όσο το δυνατόν, να ζει και να αναπνέει μέσα σε αυτό. Έτσι, αντί να γράφουμε πια στα status updates τι σκεφτόμαστε, καλούμαστε να γράφουμε τι αισθανόμαστε. Η γράφουσα πιστεύει πως η ψυχανάλυση είναι ένα σπορ που καλό είναι να το εξασκούν εξειδικευμένοι άνθρωποι. Η γράφουσα επίσης πιστεύει πως η ζωή βρίσκεται εκεί έξω, όχι στο Facebook. Γι αυτό και καμία επανάσταση δεν ξεκίνησε από οργισμένα status updates, ούτε κανένα παιδάκι στην Αφρική σώθηκε από ένα “like” και όσοι πίστευαν και πιστεύουν το αντίθετο, θα πρέπει να το κοιτάξουν.
Η κοινωνική δικτύωση, η μεγάλη επανάσταση της τεχνολογίας που καθόρισε τον τρόπο που λειτουργούν τα μετέπειτα χρόνια οι κοινωνίες, στην πλατφόρμα του Facebook μοιάζει πια με ανέκδοτο. Ο κάθε ενημερωμένος χρήστης γνωρίζει πια πως, αν θέλει να ενημερωθεί, δεν πρόκειται να ενημερωθεί από το Facebook. Θα ενημερωθεί από τις πάμπολλες ιστοσελίδες και θα λάβει αμεσότατη ειδησεογραφία μέσω του Twitter. Ο κάθε ενημερωμένος χρήστης γνωρίζει πια πως, αν θέλει να διαβάσει ή να δει τις γνώμες των ανθρώπων για διάφορα γεγονότα, θα κάνει μία καλή βόλτα στην αχανή μπλογκόσφαιρα. Ο κάθε ενημερωμένος χρήστης γνωρίζει πια πως, αν θέλει να δει ενδιαφέρον φωτογραφικό υλικό και εικόνες του κόσμου, θα επισκεφτεί το Tumblr, το Pinterest, ή αν θέλει να κρυφοκοιτάξει τις ζωές των άλλων, θα σκρολάρει στις ροές του Instagram. Ο κάθε ενημερωμένος χρήστης γνωρίζει πια πως, αν θέλει να δει πραγματικά ενδιαφέρον περιεχόμενο, θα κάνει μία βόλτα στο Google+. Και ο επαγγελματίας που θέλει να μείνει συνδεδεμένος με τις επαγγελματικές του επαφές, ή να βρει δουλειά, διατηρεί προφίλ στο LinkedIn. Α! Κι αν θέλει να φλερτάρει, θα μπει στα πάμπολλα sites γνωριμιών, όπου οι προθέσεις είναι σαφείς και δεν χρειάζεται να αναρωτιέται…
Ζώντας «από» το κοινωνικό δίκτυο
Όπως έγραψα παραπάνω, δεν μπορεί κανείς να αρνηθεί πως, σε κάτι τόσο ευρέως διαδεδομένο, θα βρεθούν διάφορες ομάδες ανθρώπων που θα προσπαθήσουν μέσω αυτού, να βγάλουν το ψωμί τους. Το Facebook, με τις διάφορες διαφημιστικές δυνατότητες που προσφέρει στους διαφημιζόμενους, κεφαλαιοποιεί το γεγονός ότι είναι μία τόσο δημοφιλής πλατφόρμα. Οι διαφημιζόμενοι χρησιμοποιούν μία τεράστια τάξη ανθρώπων στον δυτικό κόσμο που αναπτύσσουν την τέχνη της «επιτυχημένης» διαφήμισης μέσα στο κοινωνικό δίκτυο. Κακό; Όχι βέβαια. Απολύτως θεμιτό.
Με τη μόνη διαφορά πως, σε μία υπηρεσία όπως το Facebook, όσο περιορίζεται η προσωπική μου επιλογή για το τι θα βλέπω και τι με αφορά, τόσο περιορίζεται και η δυνατότητα του οποιουδήποτε διαφημιστή να με επηρεάσει. Το Facebook, διαφημιστικά και πρακτικά, τείνει να γίνει κάτι σαν την τηλεόραση. Η τηλεόραση υπάρχει ακόμα αλλά, όσο συνεχίζει να κανιβαλίζεται από διαφημιστές που πιστεύουν ότι γνωρίζουν καλύτερα, τόσο λιγότερο αξιόπιστη γίνεται, τόσο λιγότερους χρήστες έχει, τόσο λιγότερο προσοδοφόρα γίνεται για τους διαφημιζόμενους.
Κάτι αντίστοιχο με τους διαφημιζόμενους, συνειδητοποιούν και σελίδες περιεχομένου όπως το digitallife.gr. Το digitallife και οποιαδήποτε άλλη σελίδα που παράγει ενδιαφέρον περιεχόμενο, θα συνεχίσετε να το διαβάζετε γιατί σας αρέσει. Όχι γιατί το είδατε στο Facebook. Γι αυτό και οι πιο «έμπειροι» μαρκετίστες της αγοράς, από την απαρχή των κοινωνικών δικτύων επεσήμαιναν ότι οι σελίδες και τα blogs, δεν πρέπει να βασίζουν την επισκεψιμότητά τους στα κοινωνικά δίκτυα. Να τα χρησιμοποιούν, αλλά να μην τη βασίζουν σε αυτά.
Περί ιδιωτικότητας
Η οποιαδήποτε συζήτηση περί ιδιωτικότητας σε ένα κοινωνικό δίκτυο, που χρειάζεται πόρους για να επιζήσει, είναι τουλάχιστον αστεία. Οποιασδήποτε μορφής κοινωνική δικτύωση στον ψηφιακό κόσμο, ακυρώνει αυτόματα την έννοια της ιδιωτικότητας, όταν επιλέγω ως χρήστης, να εκφραστώ γραπτώς στο παγκόσμιο διαδίκτυο, άρα να με διαβάσουν δυνητικά εκατομμύρια μάτια. Οι πρόσφατες αποκαλύψεις από τα έγγραφα του Edward Snowden για το σκάνδαλο PRISM, το μόνο που απέδειξαν είναι πως η κοινωνική δικτύωση, αποτελεί βούτυρο στο ψωμί της Υπηρεσίας Εθνικής Ασφάλειας των Ηνωμένων Πολιτειών, ειδικά εφόσον έχουμε επιλέξει πολλοί από εμάς, να μεταφέρουμε μέρος της προσωπικής μας ζωής μέσα από τα κοινωνικά δίκτυα. Το δεύτερο κομμάτι που αφορά την εκμετάλλευση των προσωπικών μας πληροφοριών για πολιτικούς λόγους είναι κάτι για το οποίο η οποιαδήποτε NSA, πρέπει φυσικά να λογοδοτήσει. Αλλά όχι για τις δικές μας επιλογές να εκθέτουμε τον εαυτό μας χωρίς μέτρο και χωρίς κριτική ικανότητα.
Οι εναλλακτικές
Στο ψυχαναγκαστικό ερώτημα «Μα όλοι έχουν Facebook, θα λείπεις εσύ;» θα ανταπαντήσω με ένα σωρό έρευνες. Όπως το φανταστικό βιβλίο των Νικόλα Χριστάκη και James Fowler με τον τίτλο Connected που εξηγεί τον τρόπο με τον οποίο συνδεόμαστε και αποδεικνύει το γεγονός ότι, ό,τι και να γίνει, θα βρούμε τρόπο να συνδεθούμε γιατί τα αισθήματα είναι μεταδοτικά. Και το διαδίκτυο είναι ένας αχανής χώρος στον οποίο μπορούμε να μεταδώσουμε τα συναισθήματά μας, διαδικασία που επιδιώκουμε όπως αποδεικνύει η έρευνα των Burger και Milkman, καθώς, τείνουμε να μοιραζόμαστε με τους φίλους μας στο διαδίκτυο, περιεχόμενο το οποίο εξάπτει κάποιο έντονο συναίσθημα.
Άρα, πάντα θα μοιραζόμαστε και οι άνθρωποι θα βρίσκουμε τρόπους να το πραγματοποιούμε αυτό. Και υπάρχουν τρόποι στον ψηφιακό κόσμο να παραμείνουμε συνδεδεμένοι, δεν είναι αποκλειστικό προνόμιο του Facebook αυτό. Ίσα-ίσα που το Facebook, μάλλον ήρθε ο καιρός που θεωρείται «παλιό» και έχει ήδη αρχίσει να αντικαθίσταται στις νεώτερες γενιές από άλλες πλατφόρμες και μέσα κοινωνικής δικτύωσης. Λιγότερο ναρκισσιστικά, λιγότερο κλειστοφοβικά. Προσωπικά, λατρεύω τα animated gif. Και τα μόνα κοινωνικά δίκτυα στα οποία τα απολαμβάνει κανείς σε πληθώρα, είναι το Google+ και το Tumblr. Beat that Facebook ;)
τα σχόλια είναι κλειδωμένα.