Όταν ήμασταν στο σχολείο, μας είχαν πει δυο τρεις ιστορίες που δεν ήταν ακριβώς έτσι… Μας είχαν πει παραδείγματος χάριν πως ο Κολόμβος ανακάλυψε πρώτος την Αμερική. Μας είχαν πει επίσης πως μέχρι τότε, όλοι νόμιζαν ότι η Γη είναι επίπεδη. Χμ. Ούτε το ένα, ούτε το άλλο ισχύει. Οπότε, γιατί να πιστέψουμε ότι ισχύει μία τρίτη ιστορία που θέλει τον Ισαάκ Νεύτωνα να κάθεται κάτω από μία μηλιά, να πέφτει ένα μήλο στο κεφάλι του και να του δίνει την έμπνευση ώστε να διατυπώσει τη θεωρία του για τη βαρύτητα; Ε, να λοιπόν που, μάλλον αυτή η ιστορία, ισχύει. Μερικώς.
Λοιπόν, ο Νεύτωνας όντως καθόταν κάτω από μία μηλιά και του ήρθε «έμπνευση». Για το πώς λειτουργεί η βαρύτητα στα σώματα. Μπορεί να του πήρε περίπου δύο δεκαετίες για να την αναπτύξει και να την δημοσιεύσει στο βιβλίο του Philosophiae Naturalis Principia Mathematica πίσω στο 1697, αλλά αυτό δεν είναι το ζήτημά μας τώρα. Ούτε το ζήτημά μας είναι πως κατόρθωσε να ολοκληρώσει την θεωρία του για την βαρύτητα χρησιμοποιώντας αρχές και ιδέες που είχαν διατυπώσει άλλοι συνάδελφοί του, όπως ο Christopher Wren, ο Robert Hooke ή ο Edmond Halley.
Το μήλο μπορεί να μην έπεσε κατευθείαν στο κεφάλι του Ισαάκ Νεύτωνα, αλλά δίπλα του, όταν καθόταν κάτω από τη μηλιά και του ήρθε η επιφοίτηση. Αυτό μας λέει ο φίλος του και βιογράφος του William Stukeley, ο οποίος γράφει στα Απομνημονεύματα του Ισαάκ Νεύτωνα, το 1752:
Μετά το δείπνο, με τον καιρό να είναι αρκετά ζεστός, βγήκαμε στον κήπο και πήραμε το τσάι μας κάτω από τη σκιά που μας πρόσφεραν μερικές μηλιές, μόνο εκείνος κι εγώ. Ανάμεσα σε άλλες συζητήσεις, μου έλεγε πως βρίσκεται και πάλι στην ίδια κατάσταση όπως και προτύτερα: να τον απασχολεί το θέμα της βαρύτητας. «Γιατί ένα μήλο να πέφτει πάντα κάθετα από τη μηλία;» μονολογούσε καθώς, κατά τύχη, ένα μήλο έπεφτε από τα κλαδιά μίας από τις μηλιές. «Γιατί να μην πέφτει στο πλάι ή προς τα πάνω; Γιατί πέφτουν μόνο προς το κέντρο της γης; Προφανώς και υπάρχει λόγος κι αυτός είναι πως η γη το έλκει το μήλο. Θα πρέπει να υπάρχει μία δύναμη έλξης, όχι σε οποιαδήποτε πλευρά της γης, αλλά στο κέντρο της. Άρα, γι αυτό το συγκεκριμένο μήλο πέφτει κάθετα, προς το κέντρο. Αν η ύλη έλκει την ύλη, θα πρέπει λογικά να υπάρχει μία αναλογία στην ποσότητά της. Άρα, όσο το μήλο έλκει τη γη, άλλο τόσο η γη, έλκει το μήλο.
Μία αντίστοιχη εξιστόρηση αφηγείται και ο βοηθός του Νεύτωνα, o John Conduitt. Κι εκείνος άκουσε τον ίδιο τον Νεύτωνα να του αφηγείται τον προβληματισμό του για το ποια μπορεί να είναι η σχέση ανάμεσα στην ύλη του μήλου που πέφτει πάντα με κατεύθυνση προς το κέντρο της γης, με την ύλη της γης. Και του εξιστόρησε ακόμα ο Νεύτωνας πώς ο συλλογισμός αυτός, θα μπορούσε να μεταφραστεί και στα ουράνια σώματα. Η συνομιλία που περιγράφει ο John Conduitt τοποθετείται περίπου το 1666, την δεύτερη φορά που έφυγε ο Νεύτωνας από το Cambridge. Είναι 60 περίπου χρόνια πριν την εξιστόρηση του Stukeley, αλλά αποδεικνύει πως, και οι δύο άντρες άκουσαν παρόμοια ιστορία από τον ίδιο τον Νεύτωνα.
Πολλά είναι τα μέρη που διεκδικούν την «φιλοξενία» της περίφημης μηλιάς που ενέπνευσε τον Νεύτωνα. Το πιο πιθανόν όμως, είναι να πρόκειται για την οικογενειακή κατοικία του μεγάλου επιστήμονα, το Woolsthorpe Manor που βρίσκεται κοντά στο Grantham, στη Μεγάλη Βρετανία. Και ναι, αν αναρωτιέστε, υπάρχει μία παλιά μηλιά εκεί, αν και οι επιστάτες του κτήματος αναγκάστηκαν να την μεταφυτεύσουν, όταν ξεριζώθηκε μετά από μία μεγάλη καταιγίδα, το 1890.
Να σας ενημερώσουμε όμως, ότι η συγκεκριμένη μηλιά, δεν παράγει κόκκινα μήλα, όπως συχνά βλέπουμε να αναπαρίσταται ο μεγάλος επιστήμονας σε διάφορες εικονογραφήσεις. Η μηλιά κάνει πράσινα μήλα που θεωρούνται ιδανικά για μαγείρεμα. Και ο κύριος υπεύθυνος για την “διαρροή” της ιστορίας με τη μηλιά και το μήλο, είναι ο αγαπημένος μας ποιητής, φιλόσοφος, ιστορικός, θεατράνθρωπος και τυχοδιώκτης, Βολταίρος.
Myth, not busted… μερικώς τουλάχιστον.
